Trước thềm mỗi năm học mới, đặc biệt là khi chuyển cấp, các em học sinh ở Vietnam thường phải chịu một áp lực rất lớn để có thể được chọn vào học ở một trường tốt. Câu chuyện “trường chuyên lớp chọn”, trường công – trường tư luôn là một vấn đề nóng bỏng làm đau đầu các bậc phụ huynh. Còn ở bên kia bán cầu, nước Anh xa xôi, chuyện trường học như thế nào, các loại hình trường học khác nhau ra sao? Public school, Private school, Grammar school có giống nhau không? Tất cả những câu hỏi đó sẽ được English4ALL giải đáp thông qua chuyến tàu ngày hôm nay tới ga British Way: Tìm hiểu hệ thống trường học phổ thông của Anh. All aboard!
Giáo dục phổ thông ở Anh thường được chia thành hai giai đoạn riêng biệt. Giáo dục tiểu học (primary education) thường bắt đầu từ 5 tuổi đến 11 tuổi. Sau đó là giáo dục trung học (secondary education) từ 11 tuổi đến 16 tuổi, và có thể kéo dài tới 18 tuổi.
Các loại hình trường học chính ở Anh bao gồm
State School – Trường công lập, hoàn toàn miễn phí cho tất cả trẻ em từ 5 đến 16 tuổi.
Independent School: Trường độc lập- (Private/Public Schools) do cha mẹ học sinh chi trả học phí
1. State Schools – Các trường công lập
93% trẻ em ở Anh và xứ Wales theo học tại các trường công lập (State schools). Các trường này là miễn phí, hoạt động dựa vào tiền thuế (taxes) và do các chính quyền địa phương (Local Authorities) tổ chức và quản lý.
Cha mẹ học sinh chỉ cần mua sắm cho con cái họ các đồ dùng học tập như bút, bút chì, thước kẻ…..ngoài ra, các chi phí về sách vở, lệ phí thi, và các khoản phí khác đều do nhà trường chi trả.
Tuy nhiên, cha mẹ học sinh cũng phải trả khoản tiền dành cho đồng phục (school uniform) và các trang phục thể thao (sports wear). Các lớp học nhạc và các lớp học dã ngoại (residential trips) cũng thu thêm phí. Các trường đôi khi đề nghị sự đóng góp tự nguyện dành cho các hoạt động của nhà trường, nhưng không có học sinh nào bị loại ra khỏi các hoạt động nếu như cha mẹ hoặc người giám hộ (guardian) của em đó không thể đóng góp.
Trường tiểu học -Primary schools (dành cho trẻ từ 5-11 tuổi)
Ở Anh, bậc học đầu tiên là bậc tiểu học. Thường là các trường học dành cho cả các em trai và các em gái, và trường ở gần nhà học sinh. Các em được chia thành các nhóm, và có một giáo viên chủ nhiệm phụ trách. Cha mẹ học sinh được khuyến khích hỗ trợ con em mình, đặc biệt là môn đọc và viết; một lượng nhỏ bài tập về nhà được đặt ra cho tất cả học sinh, thậm chí ngay trong những năm học đầu tiên.
Trường trung học- Secondary schools (dành cho trẻ từ 11-16 tuổi)
Hầu hết trẻ em đến năm 11 tuổi, đều được chuyển sang một trường trung học gần nhất, mặc dù luật pháp cho phép cha mẹ học sinh được phép lựa chọn trường khác. Mỗi một học sinh khi chuyển cấp đều đã có sẵn chỗ của mình tại trường mới, trừ khi trường có quá nhiều học sinh đăng ký, thì sẽ xét tuyển theo mức độ ưu tiên cao nhất. Hầu hết các trường trung học đều dành cho cả hai giới, và lớn hơn so với trường tiểu học.
88% học sinh phổ thông ở Anh và xứ Wales học ở các trường phổ thông hỗn hợp (comprehensive schools). Các trường này tiếp nhận học sinh ở mọi trình độ và phổ cấp giáo dục phổ thông cho tất cả hoặc hầu hết trẻ em trong một quận từ 11 cho tới 16 hoặc 18 tuổi với nhiều chương trình học và thời gian học khác nhau.
Trái với tính chất đại trà của trường phổ thông hỗn hợp (comprehensive schools), các trường phổ thông trung học chuyên (Grammar Schools) lại tổ chức thi tuyển để lựa chọn học sinh, các trường này thường có định hướng chuyên biệt về học thuật (academically oriented), để học sinh sau này có thể học lên các bậc cao hơn (Đại học), mô hình này gần giống như mô hình trường chuyên tại Vietnam. Kỳ thi tuyển chọn năng lực dành cho học sinh 11 tuổi. Grammar school thường sẽ chia thành trường nam sinh và trường nữ sinh.
Sở dĩ có tên gọi là “Grammar school” không phải là vì trường này chỉ dạy môn ngữ pháp (grammar) mà vì thời trung cổ, đây là các trường dạy tiếng Latin. Theo thời gian, chương trình học (curriculum) được mở rộng, thêm vào các môn như tiếng Hi Lạp cổ (Ancient Greek), tiếng Anh, các ngôn ngữ châu Âu, khoa học tự nhiên (natural sciences), toán, lịch sử, địa lý, và các môn khác. Vào thời Victoria, các trường grammar school được tổ chức lại để giáo dục bậc phổ thông trung học trên toàn nước Anh và xứ Wales, Scotland phát triển một hệ thống trường khác. Một số trường grammar school ở Anh hiện nay còn có lịch sử từ trước thế kỉ 16, và họ vẫn giữ từ “grammar” trong tên trường như một niềm tự hào về truyền thống của nhà trường.
2. Independent Schools – Các trường học độc lập (Tư thục)
7% trẻ em ở Anh học ở các trường tư. Nhóm các trường này bao gồm private schools và public schools, tất cả đều thu học phí.
Public Schools (Trường dân lập)
Trường Eton- Một trong những public school nổi tiếng nhất tại Anh
Đây là những trường có lịch sử lâu đời và đã được thành lập từ nhiều thế kỉ trước. Các trường này học phí rất đắt đỏ và rất uy tín (prestigious). Một số trường rất khó để có thể vào học vì có sự cạnh tranh rất mạnh. Khi bạn nghĩ đến các trường học nổi tiếng ở Anh, có lẽ những trường đó đều là Public School cả. Những trường này thường không phải đóng thuế từ nguồn thu học phí vì có danh nghĩa từ thiện (charitable status). Sở dĩ gọi là “public” là vì nguyên thuỷ trường phổ cập giáo dục cho quần chúng (public) từ hàng thế kỉ trước, nhưng hiện nay đã đổi khác. Các trường này thường cấp các loại học bổng (scholarships and bursaries) để danh nghĩa từ thiện của mình.
Các trường dân lập nổi tiếng nhất tại Anh là Eton, Harrow và Winchester.
Private Schools (Trường tư thục)
Các trường tư thục (Private School) không nổi tiếng bằng các trường dân lập (Public school). Tuy nhiên vẫn có cơ sở vật chất rất tốt và tiêu chuẩn học thuật cao. Các trường này thường khá dễ đi xin vào học thường không đòi hỏi CEE (Common Entrance Exams) – không cần phải thi. Học sinh không cần phải theo chương trình quốc gia (national curriculum). Tất cả các trường tư thục phải được đăng ký với chính phủ và được giám sát thường xuyên.
Hoàng Huy