Nơi nào có thể giữ tiền cho bạn, và cho bạn vay tiền khi cần? Chắc chắn rồi, đó là công việc của ngân hàng. Và ngân hàng ngày nay đã trở thành một phần không thể thiếu của bất kỳ nền kinh tế, bất kỳ xã hội nào. Nó quan trọng đến mức ngay cả nhiều người không biết tiếng Anh những vẫn biết bank là ngân hàng. Ngày ngày dù muốn hay không, bạn vẫn phải nghe thấy, nhìn thấy những biển hiệu Sacombank, Vietcombank, VietinBank…..Ngày nay, nghĩ đến ngân hàng người ta thường nghĩ đến những văn phòng giao dịch hiện đại, những máy ATM tối tân và tiện lợi, và những cô giao dịch viên xinh đẹp, tuy nhiên trong quá khứ, hình dung về một ngân hàng lại hoàn toàn khác. Đã bao giờ bạn thắc mắc vì sao người ta lại gọi ngân hàng là Bank chưa? Nếu bạn có thắc mắc đó, thì hãy cùng lên chuyến tàu của English4ALL ngày hôm nay để đi sang Italy tìm hiểu ngay nhé. All aboard!
Những ngân hàng đầu tiên trên thế giới đã ra đời ở những phiên chợ như thế này.
Ngày xưa ngày xưa, ở những vùng đô thị sầm uất của nước Ý thời Trung cổ và đầu Phục Hưng, ở khắp các thành phố giàu có ở miền Bắc như Florence, Lucca, Siena, Venice và Genoe luôn có những phiên chợ tấp nập, giao thương hàng hóa vô cùng phát triển. Các lái buôn từ khắp nơi mang hàng hóa đến buôn bán và thu về rất nhiều tiền mặt, dần dần người ta cảm thấy bất tiện khi phải mang vác tiền về nhà rồi mai lại phải mang tiền đi trong những bao tải để buôn bán, giao dịch. Và đôi khi họ mang tiền đi nhưng lại thiếu, không đủ để mua bán hàng hóa hay giao dịch. Chính lúc đó, những người Do Thái giàu có, thông minh và tài ba đã xuất hiện và nắm bắt được nhu cầu đó. Ở giữa các phiên chợ ngày xưa, thường đặt những chiếc ghế băng lớn (bench) (tiếng Ý cổ gọi là Banca – banco). Và những giao dịch đầu tiên của ngành ngân hàng đã diễn ra tại đó, chính trên những chiếc ghế băng đó, những nhà cho vay (lenders) người Do Thái cho các lái buôn mượn tiền để mua bán giao dịch trong ngày, giữ tiền cho họ khi hết ngày cuối buổi chợ, và lại giao tiền cho họ vào ngày hôm sau để tiếp tục giao thương, tất nhiên là có một khoản phí và thu lời nếu cho vay. Dần dần các hoạt động nó ngày càng trở nên cần thiết và phát triển hơn, những chiếc ghế băng với những người đàn ông Do Thái ngồi bên bị đựng tiền không thể đáp ứng nổi nhu cầu quá lớn, và họ đã hình thành nên những thể chế tài chính mà ngày nay chúng ta gọi là ngân hàng (bank). Từ bank trong tiếng Anh hiện đại ngày nay đã được vay mượn từ tiếng Pháp trung cổ “banque”, từ tiếng Ý cổ banca, từ tiếng Đức cổ là banc, đều có nghĩa là “ghế, quầy”. Những chiếc ghế đó ở Florentine chính là những quầy giao dịch đầu tiên của ngành ngân hàng thế giới.
Trong trường hợp, những người giữ tiền và đổi tiền kia mất khả năng thanh toán, các chủ nợ – những người gửi tiền kia thường sẽ nổi điên lên và đập vỡ cái ghế băng đó, và thế là ngày này chúng ta biết đến từ bankrupt (phá sản – mất khả năng thanh toán), từ này bắt nguồn từ tiếng Ý cổ banca rotta (broken bench) – cái ghế bị đập gẫy.
Các Bardi và các gia đình Peruzzi thống trị hoạt động ngân hàng trong Florence thế kỷ 14, bằng cách thành lập chi nhánh ở nhiều nơi khác của châu Âu.Một trong những ngân hàng nổi tiếng nhất của Ý là Ngân hàng Medici, được thành lập bởi Giovanni di Bicci de ‘Medici năm 1397, ngân hàng tiền gửi nhà nước được biết đến sớm nhất, Banco di San Giorgio (Bank of St. George), được thành lập năm 1407 tại Genoa, Ý.
Ngân hàng lâu đời nhất còn tồn tại là Monte dei Paschi di Siena, trụ sở chính tại Siena, Ý, đã hoạt động liên tục kể từ năm 1472.Tiếp sau đó là Berenberg Bank của Hamburg (1590) và Sveriges Riksbank của Thụy Điển (1668).
Ngày nay, nếu như bạn tới thăm Bảo tàng Anh Quốc tại Luân Đôn, bạn sẽ được tận mắt chiêm ngưỡng một trong những món cổ vật lâu đời nhất được tìm thấy cho thấy các hoạt động đổi tiền: đó là một đồng tiền drachm Hy Lạp bằng bạc từ Trapezus thuộc địa của Hy Lạp trên Biển Đen. Đồng xu cho thấy một bàn của người làm ngân hàng (trapeza) đầy tiền xu, một sự chơi chữ tên của thành phố. Trong thực tế, ngày nay trong tiếng Hy Lạp hiện đại từ trapeza (Τράπεζα) có nghĩa đồng thời là bàn và ngân hàng.
Tiếng Việt ngày xưa vốn dĩ không có từ ngân hàng, khi người Pháp vào Vietnam, họ xây dựng những thể chế tài chinh đầu tiên, gọi là nhà băng, và tất nhiên, người Việt cũng có từ ghế băng. Thật là dễ hiểu hơn phải không?
Hoàng Huy.