Chào các bạn, học từ vựng luôn luôn là một thách thức to lớn đối với bất kỳ ai muốn học một ngôn ngữ mới, và hôm nay English4ALL sẽ cùng chia sẻ với các bạn về những chiến thuật học từ vựng tiếng Anh hiệu quả.
Như đã nói ở radio log tuần trước, từ vựng và kỹ năng sử dụng từ là một yếu tố quan trọng hàng đầu trong học tập một ngoại ngữ. Nhiều khi có thể bạn phát âm rất chuẩn, nói rất trôi chảy nhưng vì vốn từ yếu cũng làm cho bạn trở nên kém tự tin khi sử dụng tiếng Anh. Các bạn có biết vì sao người ta lại gọi là vốn từ không? Mọi từ ngữ đều có ngụ ý riêng. Gọi là Vốn từ bởi vì từ vựng là một loại vốn, có điều loại vốn này không thể huy động, vay mượn được mà chỉ có thể có được thông qua quá trình tự tích luỹ dài lâu. Và mình tin rằng, rất nhiều người Việt học tiếng Anh gặp vấn đề rắc rối trong tích luỹ vốn từ. Tích luỹ thế nào để trong thời gian ngắn nhất có thể nắm vững và sử dụng thành thạo một số lượng lớn từ trong tiếng Anh là một câu hỏi cực kỳ quan trọng mà một người muốn học tiếng Anh hiệu quả cần phải trả lời được.
Trước khi nói về các chiến thuật cụ thể để học từ, chúng ta cần phải biết:
Thế nào là học một từ?
Rất nhiều người học tiếng Anh ở Vietnam đơn giản chi nghĩ rằng học một từ là biết cách đọc, cách viết, và biết nghĩa của từ là đủ. Tuy nhiên, mặc dù đó là cần thiết, nhưng chưa đủ. Bởi lẽ, một từ luôn chứa đựng nhiều hơn thế. Nắm được cái vỏ âm thanh hay nghĩa của một từ làm cho ta có cảm giác từ đó đã thuộc về mình, nhưng không phải, đó chỉ là một cảm giác chớp nhoáng, sẽ nhanh chóng qua đi. Theo kinh nghiệm cá nhân của mình, để thực sự làm chủ được một từ và bắt nó phục vụ tốt cho nhu cầu giao tiếp và làm việc, chúng ta cần phải nắm được tối thiểu những yếu tố sau đây khi học một từ mới tiếng Anh: Vỏ âm thanh (cách phát âm- đặc biệt là trọng âm)- Ngữ nghĩa (ý nghĩa của từ) – Mối liên hệ của từ với các từ khác – Cách sử dụng từ trong những ngữ cảnh khác nhau. Chúng ta không thể chọn cách học phát âm và nghĩa trước, sau đó khi trình độ cao hơn sẽ quay lại học các yếu tố khác nhau, như vậy rất mất thời gian và kém hiệu quả, vì vậy, ngay từ đầu nếu có thể, chúng ta nên học đồng thời các yếu tố nói trên ngay từ khi bắt đầu.
Các chiến thuât học từ
Chiến thuật 1: Xây dựng sổ học từ
Đây là cách học từ truyền thống nhất nhưng vẫn phát huy hiệu quả cao nếu như bạn biết sử dụng đúng cách. Có một cuốn sổ học từ nhỏ nhỏ có thể bỏ túi để ghi chép lại những từ mới bạn bắt gặp hàng ngày, để rồi sau đó bắt cứ khi nào rảnh rỗi bạn bỏ ra nhẩm lại và cố gắng ứng dụng là một chiến thuật tuy cổ xưa nhưng vô cùng lợi hại. Bởi lẽ chỉ có bạn mới là người biết cách ghi chép như thế nào để chính bạn cảm thấy dễ hiểu nhất. Hơn nữa, việc đọc đi đọc lại cuốn sổ nhỏ bé đó thường xuyên làm bạn giao tiếp thường xuyên hơn với từ mới học, do đó sẽ ghi nhớ nhanh hơn và tốt hơn. Tuy nhiên, ghi chép những gì và ghi chép thế nào trong cuốn sổ đó là một điều rất quan trọng. Mỗi người một cách ghi chép tuy nhiên theo mình thì dù bạn ghi chép kiểu gì thì thông tin về một từ ngoài ngữ nghĩa, còn phải đảm bảo có: từ loại (n-v-adj???), cách phát âm chuẩn (luôn phải có trọng âm), có ví dụ (luôn đặt một từ trong một cụm từ hay một câu cụ thể), có dấu hiệu ấn tượng riêng để ghi nhớ (có thể là một hình hoạ tự vẽ hay một thông tin riêng tư mà chỉ mình bạn biết), ở trình độ cao cấp hơn, bạn còn nên chú thích là từ mới đó tương đương hay trái nghĩa với một từ nào đó mà bạn đã biết, và một số từ khác hay đi kèm với từ đó. Hãy cất cuốn sổ đó trong túi và luôn mang theo bên mình, hãy mở ra và nhẩm đọc thành tiếng mỗi ngày, luyện tập đặt câu với những từ đã học…..bằng cách này sẽ không lo không làm chủ được từ vựng tiếng Anh.
Chiến thuật 2: Nuôi lợn từ vựng
Chiến thuật này mình chưa từng nghe nói có ai sử dụng ngoài mình, và mình cho rằng đây là một chiến thuật học từ khá lạ và kì cục mà chắc chỉ có mình ứng dụng để tích luỹ từ mới tiếng Anh. Đó là mình có nuôi một con lợn đất, cuối mỗi ngày, mình sẽ chép từng từ đã học được trong ngày từ sổ tay từ vựng ra những mẩu giấy nhỏ, sau đó bỏ vào lợn. Sau đó 6 tháng hay 1 năm, lợn sẽ được đập ra để kiểm tra: mỗi một từ trong các mẩu giấy nếu như trong 5-10s mình có thể phát âm chính xác, nói được nghĩa, và đặt được câu ví dụ với từ đó tức là từ đó được tính đã thuộc về mình. Bằng cách này, bạn sẽ biết được chính xác trong một năm bạn đã học và ghi nhớ để sử dụng bao nhiêu từ. Đồng thời bạn sẽ được khích lệ bởi cảm giác như nuôi lợn tiết kiệm và được thu hoạch thành quả. Chỉ cần mỗi ngày bạn cho lợn ăn 5-10 mẩu giấy nhỏ như thế, thì chỉ cần nuôi vài “con lợn”, bạn sẽ có một vốn từ đủ tự tin trong giao tiếp.
Chiến thuật 3: Học qu
a post-it/sticker
Cách học này đơn giản và hiệu quả nhưng hạn chế là bạn chỉ học được ở nhà hoặc ở chỗ làm của mình. Hãy liệt kê mỗi 5-10 từ mới mỗi ngày lên một ghi chú nhỏ và dán nó lên trước bàn làm việc của bạn hay bất kỳ chỗ nào mà bạn thường xuyên lui tới trong ngày: có thể là ở trên tấm gương trong nhà vệ sinh, trên cửa tủ lạnh. Tiếp xúc thường xuyên và liên tục với từ cần học là nguyên tắc nhất quán trong mọi chiến thuật học từ. Cuối ngày, hãy thu những sticky notes đó lại và để vào một chỗ và thay bằng những tấm mới, để cuối tuần hay cách vài ba ngày kiểm tra lại bạn đã nắm vững được bao nhiêu % trong số những từ đã học.
Chiến thuật 4: Học nguồn gốc từ
Chiến thuật này là một cách học cao cấp dành cho người đã có trình độ tiếng Anh nhất định. Chiến thuật này là điều chuyên mục về câu chuyện của từ tháng 2 hàng tuần trên English4ALL đang thực hiện. Nắm bắt được nguồn gốc của một từ giúp các bạn hiểu rõ, hiểu sâu từ đó hơn bao giờ hết. Đây là một cách học khá thú vị vì bạn sẽ được học các từ qua những câu chuyện kể sinh động, từ đó ghi nhớ lâu hơn và sâu hơn.
Chiến thuật 5: Học gốc từ và collocation
Mỗi một từ bao giờ cũng xuất phát từ một gốc từ nào đó, ví dụ như từ publishing chắc chắn có liên quan đến động từ publish và danh từ publisher……Và nếu tìm hiểu sâu thêm nữa, bạn sẽ nhận ra những quy tắc nho nhỏ kiểu như, những động từ mà tận cùng bằng ish sẽ luôn có dạng danh từ tận cùng là –ment. Tin không?
Thật đấy, thử nhé: punish – punishment, accompanish- accompanishment, refurbish- refurbishment.
Tương tự như vậy việc học collocation – các từ thường đi kèm cũng rất quan trọng. Collocation thường không có quy tắc chung và thường bạn sẽ phải nhớ. Ví dụ người ta thường chỉ nói a handsome man chứ không ai nói a handsome woman cả, vậy tính từ handsome sẽ là một dạng collocation của danh từ man.
Nếu bỏ công học collocation dần dần bạn có thể nói và viết được những câu dài hơn và chuẩn mực hơn, điều này đặc biệt quan trọng nếu như các bạn đang chuẩn bị cho những kỳ thi tiếng Anh quốc tế như IELTS hoặc TOEFL.
Chiến thuật 6: Học qua thẻ từ và Flash Card
Học từ mới qua thẻ từ và dạng hiện đại hơn của thẻ từ là Flash Card trên các thiết bị kỹ thuật số như smartphone và tablet là cách học cực kỳ hiệu quả mà người Anh bản xứ hay sử dụng để dạy từ mới cho con cái họ khi còn nhỏ hoặc học tập một ngôn ngữ mới. Đơn giản là bạn cần chuẩn bị một tập thẻ cứng, kiểu như quân bài, một mặt viết từ cần học, mặt bên kia viết nghĩa, cách phát âm và các chú thích khác, cũng có khi là một hình vẽ. Khi học, chúng ta sẽ lướt qua thật nhanh các tấm thẻ, đọc to từ đó lên và nói nghĩa của từ và đặt ngay một câu với từ đó; hoặc cũng có thể làm ngược lại, đó là dựa vào nghĩa và các ghi chú phía sau để đoán xem từ đó là từ nào. Cách học này vừa rèn luyện phản xạ từ vừa nhớ lâu.
Với flash card – dạng thẻ học từ ứng dụng công nghệ thì tính năng còn mạnh mẽ hơn, bởi vì trên flash card có sẵn các bộ sưu tập từ đi kèm với phát âm, ví dụ và hình minh hoạ. Nếu các bạn đang sử dụng các thiết bị iOS như iPhone – iPad các bạn có thể download miễn phí ứng dụng My wordbook của British Council – Hội đồng Anh để trải nghiệm cách học vô cùng hấp dẫn này. Với thẻ học từ hay flash card, các bạn có thể tự kiểm tra, hoặc nhờ bạn học kiểm tra chéo lẫn nhau. Đôi khi chiến thuật này giúp các bạn có cảm giác như chơi một trò chơi thú vị hơn là một giờ học.
Chiến thuật 7: Học theo chủ điểm – Sử dụng Word Map.
Việc hệ thống hoá lại các từ thuộc cùng một chủ điểm sẽ giúp các bạn tiết kiệm khá nhiều thời gian khi huy động từ vựng để viết một bài luận hay chuẩn bị một bài hùng biện. Và cách mình hay sử dụng, đó là vẽ cách Word Map hay Mind Map như trong hình vẽ dưới đây. Các bạn cũng có thể tham khảo cách tạo ra một Mind Map như thế nào ở hình phía dưới.
Các chiến thuật học từ thì có nhiều nhưng trong Ralog này mình chỉ xin chia sẻ 7 chiến thuật mà mình đã sử dụng và thấy rằng hiệu quả và phù hợp với số đông người học. Các bạn có thể áp dụng một hay nhiều chiến thuật cùng một lúc để đạt được hiệu quả, nhưng dù theo đuổi bất kỳ một chiến thuật học từ nào, bạn phải luôn ghi nhớ hai nguyên tắc tiên quyết đó là: tính kiên trì và tính hệ thống.
Vì sao cần phải kiên trì, bởi vì tích luỹ từ vựng đòi hỏi một quá trình dài lâu, liên tục và không ngưng nghỉ, bạn không thể tích luỹ vài ngàn hay vài chục ngàn từ chỉ sau một đêm. Tuy nhiên, từ vựng cũng giống như cá ở dưới biển, học một từ mới cũng giống như bạn bắt cá và thả trong trí nhớ của mình, chỉ có một cách duy nhất để giữ cho những “chú cá” đó luôn luôn tươi sống đó là sử dụng, sử dụng, và sử dụng. Vì đã là “cá” thì phải bơi, bơi mạnh mẽ trong môi trường giao tiếp, vậy mới là cá, còn cá mà nằm yên một chỗ, e rằng chỉ còn là cá rán.
Vì sao cần phải học có hệ thống, bởi vì từ vựng không phải là một đơn vị riêng lẻ và rời rạc, chúng có sự liên hệ và gắn bó mật thiết với nhau. Từ vựng cũng giống như tính cách con người, bạn chỉ có thể hiểu rõ một tính cách khi đặt trong những mối quan hệ gia đình, bạn bè và xã hội. Do đó, hãy chú trọng việc học một nhóm từ, cụm từ hơn là học riêng rẽ từng từ.
Từ ngữ cũng có đời sống của nó. Khi bạn nói ra một từ, nghe thấy một từ, đọc và viết được một từ tức là nó đang sống, đang vui chơi chạy nhảy trong giao tiếp. Khi bạn nhớ được một từ, nhưng ít sử dụng, tức là nó đang ngủ. Và quan trọng nhất, nếu bạn để những từ bạn biết “ngủ” quá lâu, nó sẽ không còn thuộc về bạn nữa. Khi mình dạy học, có một câu chuyện vui như thế này, mình nói “Nếu các bạn gọi tên một thứ gì đó 10 lần mỗi ngày, thứ đó sẽ thuộc về bạn mãi mãi.”, và ngay lập tức ở dưới có một cô học sinh lẩm bẩm “Long-Long-Long- Long……”, hoá ra là bạn trai của cô bé tên là Long. Qua đó, mới thấy rằng, tích luỹ từ là một việc tuy khó khăn nhưng lại là phần hấp dẫn nhất trong học một ngôn ngữ mới và luôn tràn đầy những thách thức thú vị. Chúc các bạn một cuối tuần vui vẻ và sẽ áp dụng tốt những chiến thuật học từ mà mình chia sẻ dưới đây để vốn từ của các bạn sẽ ngày một giàu có hơn.
Hoàng Huy
Bản quyền thuộc về www.english4all.vn